Thú thật là tôi né cuốn này khá lâu vì nghĩ chắc lại là mấy sách lịch sử khô khan. Ai ngờ Yuval Noah Harari viết theo kiểu… gây sốc. Đọc xong mà thấy như bị slap vào mặt với những sự thật về loài người.
Harari kể chuyện như thế nào?
Thay vì viết lịch sử theo kiểu truyền thống, Harari đặt câu hỏi: “Tại sao Homo sapiens lại thống trị thế giới?” Câu trả lời của ông không phải vì chúng ta thông minh nhất, mà vì… chúng ta giỏi tin vào những thứ không tồn tại.
Nghe có vẻ vô lý? Harari giải thích rằng tiền bạc, quốc gia, tôn giáo, công ty… tất cả đều là “hư cấu chung”. Chúng chỉ tồn tại vì mọi người cùng tin vào. Một tờ 500 ngàn chỉ là mảnh giấy, nhưng vì ai cũng tin nó có giá trị nên nó thành tiền thật.
Những ý tưởng gây sốc
Cách mạng nông nghiệp là thảm họa lớn nhất: Harari cho rằng khi loài người chuyển từ săn bắt sang trồng trọt, chúng ta không phải chế ngự lúa mì mà… bị lúa mì chế ngự. Nghe điên rồ nhưng lý lẽ khá thuyết phục.
Hạnh phúc không tăng theo tiến bộ: Người cổ đại có thể hạnh phúc hơn chúng ta dù không có iPhone hay Netflix. Điều này làm tôi suy nghĩ lại về cuộc sống hiện đại.
Động vật bị đối xử tệ hại: Phần nói về chăn nuôi công nghiệp khiến tôi cảm thấy guilty khi ăn thịt. Harari không cực đoan nhưng những con số ông đưa ra rất… đau lòng.
Mấy cái hay và không hay
Cái hay: Harari viết dễ hiểu đến kinh ngạc. Chuyện phức tạp nhất cũng được giải thích đơn giản. Ông không afraid to challenge những niềm tin phổ biến, khiến người đọc phải suy nghĩ lại về mọi thứ.
Cái không hay: Đôi khi quá generalize. Ông nói về “loài người” như một khối thống nhất, nhưng thực tế các nền văn hóa khác nhau rất nhiều. Có vài quan điểm hơi… pessimistic về tương lai.
Điểm khó chịu: Bản dịch tiếng Việt có mấy chỗ hơi cứng. Có lẽ do content quá academic nên dịch ra hơi khó đọc.
Ai nên đọc?
Cuốn này phù hợp với:
- Ai thích đặt câu hỏi về những điều “hiển nhiên”
- Những người muốn hiểu big picture về lịch sử loài người
- Ai đang confused về thế giới hiện đại
Không phù hợp với những ai muốn đọc lịch sử chi tiết về từng thời kỳ cụ thể.
Có thực sự thay đổi suy nghĩ không?
Đọc xong tôi nhìn mọi thứ khác hẳn. Từ tiền bạc đến quốc gia, từ tôn giáo đến công nghệ… tất cả đều là sản phẩm của trí tưởng tượng tập thể. Điều này không có nghĩa chúng không quan trọng, nhưng giúp tôi less attached to những thứ tưởng là “thiêng liêng”.
Kết luận
“Sapiens” không phải cuốn sách hoàn hảo, nhưng nó mở ra một cách nhìn mới về loài người. Harari có thể không đúng 100%, nhưng ông khiến chúng ta đặt câu hỏi đúng.
Tôi cho 4/5 sao. Trừ 1 sao vì có vài chỗ quá khái quát và bản dịch chưa smooth. Giá khoảng 150 ngàn thì đáng đọc, đặc biệt nếu bạn thích suy nghĩ về những vấn đề lớn của nhân loại.
Lời khuyên: đọc chậm và suy ngẫm, đừng cố gắng nuốt chửng một lúc.
